به هامون در آمد یکی ژرف رود؛ گشایش قفل خشکسالی با کلید آب های ژرف

باغ من: رسانه ها، مردم و مسئولان همه از بی آبی می گفتند تا روزی که خبر رسید منبع لایزال آب های ژرف تا ۱۷۳ سال آب ایران را تامین خواهدنمود. آیا کلید حفر چاه های ژرف در قفل خشکسالی کشور خواهد چرخید؟

خبرگزاری مهر، گروه جامعه-مسعود بُربُر: سقف های فروریخته، درهای شکسته، شیشه های خاک گرفته و باغ های خشکیده؛ این تصویر غالب ۳۰ هزار روستاست که خالی از سکنه شده است. قایق هایی که سال هاست به خاک نشسته اند و صدها پل که ابعادشان نشان داده است زمانی آبی خروشان از زیرشان می گذشته و حالا جایی در میانه بیابان مانده اند؛ جنگل هایی که هر ساله جمع تر می شوند و روستاهایی که صف دبه های آبشان هر روز بی جان تر می شود. حالا مدتی هست که خبری تازه رسیده: «سفره آب زیر زمینی که از کوههای هندوکش و از راه منطقه سیستان وارد ایران می شود و سپس درنوردیدن منطقه کویری ایران، به خلیج فارس و دریای عمان می ریزد. عظمت این سفره آبی که به شکل رود در عمق ۱۰۰۰ متری زمین در جریان است. حالا کل مصرف آب آشامیدنی کشور طبق آمار سال ۹۶ حدود ۷ میلیارد متر مکعب است اما به لطف خدای مهربان این سفره زیر زمینی به تنهایی بیشتر از ۱۰۰۰ میلیارد متر مکعب آب سالم و شیرین در خود جای داده است. یعنی معادل حدود ۱۷۳ سال مصرف آب آشامیدنی کل ایران.»

به محض انتشار این خبر واکنش های متفاوت شروع شد. برخی آنرا دروغی بزرگ خواندند و برخی دیگر آنرا دست اندازی تازه مدیران به آخرین گزینه ای که مایه حیات ایرانی ها خواهد بود دانستند. عده ای کیفیت پایین و هزینه های بسیار بالای برداشت آب های ژرف را یادآور شدند و عده ای هم نسبت به خطرات احتمالی همچون فرونشست زمین آگهی دادند.
آیا چنین آبخوانی به راستی وجود دارد؟ آیا امکان برداشت آب از آنرا داریم؟ آیا برداشت آب های ژرف ایران را نجات می دهند؟
«توسعه پایدار یعنی از همه منابع ممکن استفاده کنیم»
چرا اول بیاییم به فکر این باشیم کم مصرف نماییم و به جای آنکه کشاورزی مان را رونق بدهیم آب های ژرف را نادیده بگیریم؟ وقتی آن زیر یک پتانسیل آب ژرف وجود دارد که دائم هم شارژ می شود چرا استفاده نکنیم؟
یک کارشناس حوزه ژئوفیزیک زیست محیطی و اکتشاف منابع آب در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: این که ما سفره های آب ژرف داریم یا نداریم و اینکه حجمش چه قدر است و چه قدر نیست بحثی است که اگر کسی بخواهد چالشی بحث کند تا مطالعه دقیقی انجام نشود نمی تواند قطعی این مساله را رد بکند.
حمید سرخیل تاکید می کند: دلایلی که برای امکان وجود آبهای ژرف از نظر علمی هست خیلی ساده است. ما در کشورمان تعداد بسیار زیادی یعنی بیشتر از ۱۵۰ میدان نفتی داریم که در حوزه جنوب زاگرس استخراج می شود و در عمق دو هزار متری و چهار هزار متری و پنج هزار متری متری دائم با حضور آب همراه می باشد. یعنی کلا یکی از مسائل شرکت نفت در قسمت اکتشاف و بهره برداری نفت این است که ما با هجوم آب به مخازن نفت مان چه کار نماییم و چه طور این آب را مدیریت نماییم. پس ما در ۱۵۰ میدان نفتی با معضل حضور آب ژرف مواجهیم چطور این بحث پیش می آید که آب ژرف نداریم؟
وی ادامه می دهد: جدا از این گسلهای زیرسطحی طویلی داریم و مثلاً گسلی داریم که از خراسان جنوبی شروع می شود و شاخه ایش در کرمان و شاخه دیگرش در سیستان است به نام گسل نهبندان. این گسل به صورت شاخ و برگی است. گسل ها شکستگی های زیرسطحی هستند یا گاه رودخانه های زیرزمینی هستند که آب در راه آنها فرار می کند و حرکت می کند. عمقشان هم تا ۷ کیلومتری می تواند باشد. با عنایت به خاستگاه یا ساختار زمین شناختی ایران که ایران در فلات پارسی است و این صفحه پارسی توسط فلات عربستان و فلات روسیه از دو طرف تحت فشار است. کشور ما به شدت تکتونیزه و پر شکستگی و گسل است و تمام این گسل ها گسل هایی هستند که زیرسطحی هستند و به احتمال خیلی زیاد غالب این ها آب دارند و این ها دلیلهای خیلی واضحی است که ما آب ژرف داریم.

این عضو هیئت علمی دانشکده محیط زیست درباره خبری که در شبکه های اجتماعی درباره سفره آب زیرزمینی از هندوکش تا سیستان انتشار یافته هم می گوید: از نظر علمی وجودش امکان دارد و این چیزی نیست که به این راحتی بتوان آنرا رد کرد چونکه کوه های هندوکش کوه های مرتفعی هستند که برفگیرند و بارندگی خوبی به خاطر اقلیم خاص منطقه دارد. برف و آبی که در این کوه ها هست به تدریج در زیرسطح نفوذ می کند و اگر شیب زمین یا شکستگی زمین در این منطقه در جهت مناسب باشد این آب ها توسط این شیب یا شکستگی منتقل می شود. پس این که از نظر علمی این مسئله امکان پذیر هست یا نه بله امکان دارد. اما اینکه این مورد خاص آیا شایعه است یا واقعیت دارد؛ من به صورت رسمی شنیدم که توسط چندین نهاد در کشور مطالعات انجام شده و با استفاده از ژئوفیزیک و بحث الکترومغناطیس از کشور روسیه کمک گرفته اند و بودجه اش را هم به چند نهاد همچون ریاست جمهوری، استانداری سیستان و بلوچستان و چندین دستگاه دیگر نسبت داده اند.
شوری این آب در حد ۲۵ گرم در لیتر است و شوری آب دریا ۴۵ است. پس این آب بسیار شوری است. ضمن اینکه این آب هایی که در عمق بیشتر از ۱۵۰۰ اکتشاف می شود اکثرا آلوده به مواد رادیو اکتیو یا فلزات سنگین هم هستندسرخیل تاکید می کند: مطالعات الکترومغناطیسی را در اطراف زابل کار کردند و توانستند یک شکستگی آب دار عمیق یا یک سفره آب ژرف عمیق را شناسایی بکنند و می گویند که حفاری انجام شده و سپس حدود دو هزار تا سه هزار متر توانستند به آب ژرف برسند. این ها صحبت هایی است که رسمی و غیررسمی شنیده می شود و از نظر علمی هم امکان پذیر است و میتواند بالای ۹۰ درصد درست باشد.
وی درباب مساله کیفیت آب استخراج شده هم می گوید: گاهی می گویند آبی که از چاه درآمده املاح داشته و غیرقابل استفاده بوده و مواد رادیو اکتیو داشته است. خب وقتی چاهی حفر می شود باید مهار دیوار چاه صورت گیرد و به اصطلاح آستربندی کنید و می توانند به هر زونی که می رسند اگر آب آلوده دارد آن آب را فیکس کنند و نگذارند وارد چاه بشود و بروند به لایه ای برسند که آب کم شورتر و بدون خطرتر داشته باشد. این کارها را می توان حین حفاری و بهره برداری مدیریت کرد و دلیلی بر این نمی گردد که فردی یا مجموعه ای قضاوت کند که این چاه ژرف چاهی است که امکان دارد آب خوبی به ما ندهد و این صحبت ها دور از واقعیت است.
این کارشناس ژئوفیزیک زیست محیطی درباره شبهه های در رابطه با هزینه برداشت آب های ژرف هم معتقد است: ارزش گذاری اقتصادی پروژه را معمولا به صورت بومی بررسی می کنند. باید ببینیم در منطقه ای که با خشکسالی مواجه می باشد، مثلاً در سیستان و بلوچستان و بخش هایی از کرمان و جنوب خراسان یا جاهای دیگر ایران باید ببینیم هزینه مهاجرت افراد به خاطر خشکسالی و هزینه این جابه جایی ها و مسائل فرهنگی که پیش می آید و هزینه پیدا نکردن شغل های جایگزین برای مردم و مانند این ها چقدر است. بعد ببینیم این هزینه چه قدر برای یک سیستم، یک دولت یا کل کشور مساله ساز است و آنرا مقایسه نماییم با هزینه یک چاه دو هزار متری که شرکت نفت در واقع دائم دارد در مخازنش مشابه این چاه ها را حفر می کند. از میان آن ۱۵۰ میدان نفتی شاید در بیشتر از ۵۰ میدان چاه پنج هزار متری حفر شده باشد. پس ما اگر صرفا بخواهیم بگوییم آب تمام شده از حفاری چاه آب ژرف چه قدر برای ما هزینه دارد، باید بیاییم هزینه های اجتماعی و مسائلی که از خشکسالی پیش می آید را هم در نظر بگیریم. اگر همه این ها را با هم ببینیم، خواهیم دید که سراسر منفعت است. حفاری انجام می دهیم که کشورمان به صورت متداول می تواند انجامش بدهد و نیاز به هیچ کمک دیگری از جایی ندارد و آن هم وقتی که ما یک چاه حفاری آب ژرف عمیق متناسب روی مخزن آب ژرفی داریم که می تواند تاریخی باشد یعنی آب مناطق بالادست را بیاورد و سالیان سال آبدهی برای منطقه داشته باشد.
کسی که این ها را مطرح می کند به منافع ملی توجه ندارد. این که در روزنامه ها بگوییم چنین آبی از کجا می آید اصلاً درست نیست. من اسم نمی برم چون همین الان هم این ها مقابل ما استفاده شده است وقتی بر سر حقابه رودخانه هایمان مذاکره می نماییم می گویند شما آب ما را مقرر است ببرید. چه کسی این طور به خودش گل می زند؟ سرخیل در پاسخ به این پرسش که آیا بهتر نیست این هزینه صرف بازچرخانی آب و بهبود راندمان آبیاری کشاورزی و شبکه توزیع و دیگر موارد هدررفت آب در کشور شود و بعد به سراغ منابع تازه احتمالی برویم می گوید: این که ما اساسا باید کمتر مصرف نماییم و مصرف مان بهینه باشد و تکنولوژی های آب رسانی شهری یا کشاورزیمان را توسعه بدهیم در این ها اصلا شکی نیست. ولی ما از توسعه پایدار حرف می زنیم و توسعه پایدار هم اساسش بر انسان متمرکز است و می گوید ما باید از محیط زیست حفاظت بکنیم برای این که انسان در آن زندگی می کند. اگر می خواهیم توسعه پایدار و همه جانبه داشته باشیم چرا از همه ظرفیت هایمان استفاده نکنیم؟ چرا اول بیاییم به فکر این باشیم کم مصرف نماییم و به جای آنکه کشاورزی مان را رونق بدهیم آب های ژرف را نادیده بگیریم؟ یک جاهایی مثل مثلا استان سیستان و بلوچستان و کرمان و جنوب خراسان و یزد و طبس مناطقی هست که اصلا آبی وجود ندارد که بیاییم در مورد کم مصرف شدنش بخواهیم بحث بکنیم. وقتی آن زیر یک پتانسیل آب ژرف وجود دارد که دائم هم شارژ می شود چرا استفاده نکنیم؟
وی تاکید می کند: این آبی نیست که مثلاً فرض نماییم یک کپسول آب زیرزمینی وجود دارد که اگر این را مصرف نماییم دیگر تمام شود. این کپسول از بالادست از مناطق مرتفع کوهستانی دوباره شارژ می شود. کما این که اگر از این ذخیره استفاده نکنید توسط شکستگی های دیگر یا شیب زمین در سازندهای دیگر به مناطق دیگر می رود و هرز می رود. یعنی می رود و با آب های شور اختلاط پیدا می کند و شاید مثلاً به دریای عمان و خلیج فارس وارد می شود. خب ما یک مخزنی به نام آب ژرف داریم که این تجدیدپذیر هم هست و دوباره شارژ می شود، چرا این منبع را هم جزو منابع محلی مان نیاوریم که جلوگیری نکنیم از مهاجرت و مشکل مردم محلی مان را بتوانیم به صورت کار فوری و یا میان مدت حل کنیم؟ صددرصد مسائل دیگر هم مهم می باشد. بهبود تکنولوژی، کاهش مصرف آب، ساماندهی کشاورزی محصولاتی که داخل کشور باید تولید بکنیم و محصولاتی که باید خارج از کشور تولید بکنیم، همه اینها هست اما در توسعه پایدار ما چرا یک عامل را نادیده بگیریم؟

سرخیل درانتها می گوید: این عملیات هیچ مسئله محیط زیستی هم ندارد. گاهی این اشتباه وجود دارد که مثلاً منجر به فرونشست و … می شود. اصلا فرونشست برای آبهای زیرزمینی است و نه آب های ژرف. برای آب هایی که سطحی و کم عمق هستند و یک تا ۲۰۰متر تا ۵۰۰ متر عمق دارند. این آب اصلاً در سازندهای عمیق است و هیچ تاثیری بر لایه های سطحی ندارد. ضمن اینکه این ها قابل مطالعه و رصد است. سازند زمین شناسی بالایی آن منطقه را می شود مطالعه کرد که ببینیم آیا رس است، سست است، یا نه؟ یعنی با کار علمی این بحث های بسیار ناچیزی که در مورد فرونشست هست یا حتی مثلاً برای زلزله هست همه قابل کنترل و پیشگیری است و برداشت آب های ژرف هیچ مسئله محیط زیستی ندارد و اتفاقا به محیط زیست کشور کمک می نماید.
برداشت در تجدیدشوندگی مشکلی ندارد
با این حال همه کارشناسان با قاطعیت و قطعیت سرخیل صحبت نمی کنند. مخالفت با برداشت آب های ژرف و خطرات احتمالی اش برای محیط زیست به فعالان محیط زیست محدود نیست.
معاون مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو درباره ادعای تجدیدپذیر بودن آب های ژرف و اینکه مرتبا از مناطق بالادست تجدید می شوند، به خبرنگار مهر می گوید: چه طور این مساله را تحقیق کردند؟ به هر حال ما در یک کشوری هستیم که مقرر است از منابع آب موجود خودمان بهینه استفاده نماییم و اگر آب های ژرف تجدیدپذیری باشد که در کشور بشود بهره برد چرا از آن بهره نگیریم؟
هزینه استخراج آب از عمق ۳ تا ۵ هزار متری زمین چقدر است؟ چه میزان برق برای استخراج این میزان آب ضروری است؟ آیا آب ژرف از راه یک چاه قابل استحصال است یا هزاران چاه برای استخراج آب ژرف ضروری است؟ هزینه حفر هر چاه چقدر است؟ چاه فعلی تابحال چقدر هزینه در برداشته است؟ هزینه لازم برای انتقال آب به سایر نقاط ایران چقدر است
هدایت فهمی تصریح می کند: حتی اگر از نظر اقتصادی به صرفه نباشد، اگر در دسترس باشد، در حد میزان تجدید شوندگی اش که لطمه ای به محیط زیست نزند و از نظر زمین شناسی هم موجب فرونشست یا پدیده دیگری نشود حتماً برای شرب باید استفاده نماییم و در این شکی نیست. اما آن چیزی که در کشور خیلی خطرناک می باشد آدرس غلط دادن به مسئولین و مردم است.
وی توضیح می دهد: یک چاه اکتشافی زده شده در یک منطقه بسیار وسیع، تا عمق ۲ هزار و ۲۰۰ متر پایین رفتند تا به آب رسیده اما شوری این آب در حد ۲۵ گرم در لیتر است و شوری آب دریا ۴۵ است. پس این آب بسیار شوری است. ضمن اینکه این آب هایی که در عمق بیشتر از ۱۵۰۰ اکتشاف می شود اکثرا آلوده به مواد رادیو اکتیو یا فلزات سنگین هم هستند.
وی تاکید می کند: متخصص بدون اسناد و مدارک و آزمایش نباید اظهارنظر کند. این که این آب در زمانی ۶ لیتر بوده و بعد ۴ لیتر و بعد ۲ لیتر شده خب طبیعی است چون چاه اکتشافی است و بهره برداری نیست. اما این همه تبلیغات بکنند و این که با یک چاه اکتشافی بشود حجم آبی که آن زیر هست را حدس بزنیم در قرن ۲۱ واقعا بیشتر به یک شوخی بسیار بسیار عجیب و غریب می ماند و احتمالاً با رمل و اسطرلاب این کار را کرده اند.
معاون مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو تصریح می کند: مسائل آبهای در عمق پایین مطالعات ژئوفیزیک خیلی سنگین و لرزه نگاری می خواهد. ژئوالکتریک و ده ها آزمایش دیگر همچون ژئوشیمی میخواهد و تفکیک عکسهای ماهواره ای و تصاویر دیگری که هست و … باید صحت سنجی کنید و بتوانید بطور تقریبی ببینید این ابرحوضه کجاست.
فهمی آگهی می دهد: اصلاً طرح این مساله که این آب از مناطق دور دست کشورهای خارجی می آید، ادعا مقابل کشور ما بوجود می آورد و منافع ملی ما را به خطر می اندازد. وقتی می رویم با طرف های دیگر برای مذاکره؛ می گویند شما که آب کشور ما را می برید. یا مثلاً ما حق آبه در رودخانه های شرقی داریم که وابسته به این کشورهاست. کسی که این ها را مطرح می کند به منافع ملی توجه ندارد. این که در روزنامه ها بگوییم چنین آبی از کجا می آید اصلاً درست نیست. من اسم نمی برم چون همین الان هم این ها مقابل ما استفاده شده است وقتی با افغان ها بر سر حقابه هیرمند و هامون صحبت می نماییم می گویند شما آب ما را مقرر است ببرید. چه کسی این طور به خودش گل می زند؟

وی درباب این ادعا که برداشت آب های ژرف عواقب زیست محیطی نداشته و منجر به فرونشست هم نمی گردد، توضیح می دهد: بدون تردید هر عملیاتی تبعاتی دارد. سه نوع آب در عمق های زیاد داریم. معمولا آب خوان های معمولی ما تا عمق چهارصد و یا پانصد متر است. این ها آبخوان های آبرفتی هستند و می توانند کارستی هم باشند و سازند سخت هم باشند. آبخوان های عمق پانصد تا هزار متر هستند با چاه های عمیق برداشت می شوند و تا ۱۵۰۰ متر هم هست که معمولا در این عمق آب هایی پیدا می شوند یا آب تجدیدپذیرند یا آب هایی هستند که به اصطلاح آب گسلی خوانده می شوند که از راه گسل ها یا از مجراهایی این ها امکان دارد جاری باشند و تعیین حجم این ها بسیار دشوار است و هر کسی الان در این زمینه چیزی بگوید افسانه است و یعنی اصلا آب زیرزمینی را نمی شناسد و از حرکت در آب زیرزمینی چیزی نمی داند. آب های عمق بیشتر از ۱۵۰۰ متر منابع آب فسیلی هستند که در ضمن قرون و اعصار شکل گرفته اند و میتوانند آب شیرین یا شور باشند. معمولا آب های فسیلی تجدیدناپذیرند و یعنی منابع بسیار استراتژیک هستند.
ایران مشکل کمبود آب ندارد که به دنبال منابع آب تازه باشیم، بلکه از مشکل مدیریت نابخردانه منابع آب رنج می برد. حالا باید مدتی انتظار کشید تا روشن شود راهکارهای معجزه آسا در دنیای کنونی امکان پذیر هستند یا نه و آیا کشوری که چند دهه با بدمصرفی و بی تدبیری در مدیریت منابع آب مواجه بوده، قادر می باشد با اتکاء به یک عامل، به شکلی معجزه آسا نجات یابد؟
معاون مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو تاکید می کند: اگر منابعی برای مناطق محروم مثل سیستان و بلوچستان باشد و آب سالم و بهداشتی باشد و به سلامت مردم آزار نزند وزارت نیرو بدون تردید این آب را در اختیار قرار خواهد داد و تردید نکنید که برای مردم آب فراهم خواهدنمود. ما در مناطق محروم سیستان و بلوچستان حتی با روش نمک زدایی از آب و به هر طریقی که شده تامین آب بهداشتی که وظیفه تمام دولت هاست را انجام می دهیم. به هر قیمتی شده باید برای مناطق محروم تامین آب نماییم که مهاجرت نشود و جمعیت اسکان پیدا کند و مردم زندگی در خوری داشته باشند.
فهمی تصریح می کند: اما این چیزهایی که در شبکه های اجتماعی و رسانه ها صحبت می کنند و به این شکل مبالغه آمیز صحبت کردن و بزرگ نمایی یک پدیده هیچ کمکی به مشکل مردم نمی نماید. بگذارید در یک فضای کارشناسی به صورت شفاف این مطالعات صورت گیرد. حتما این مطالعات در اختیار مردم قرار خواهد گرفت تا باخبر شوند. اول باید بدانیم چه قدر در آب دارایی داریم و بعد استفاده از آن هیچ ایرادی ندارد ولی این که مبالغه آمیز صحبت نماییم و ارقام غیرکارشناسی شده و درواقع آرزوهای خودمان را بگوییم جز این که امید واهی بدهیم و بعدا اگر این آب پیدا نشود و وجود نداشته باشد سرخوردگی احداث شود کمکی به حل مسئله نمی کند.
معاون مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو درانتها تاکید می کند که وزارت نیرو به محض این که مطالعات تکمیل شود به صورت رسمی و شفاف اطلاعات را در اختیار مردم قرار می دهد.
پرسش های بی پاسخ برداشت آب های ژرف
با این حال همه منتقدان برداشت آب های ژرف باز به نرمی هدایت فهمی سخن نمی گویند. محمد فاضلی عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در این باره می گوید: کارون بزرگ ترین و پرآب ترین رودخانه ایران است. کل آب سالیانه رودخانه کارون حالا به روایت برخی اطلاعات و آمار به حدود ۱۴ میلیارد متر مکعب کاهش یافته است اما کارون در پرآب ترین سال هایش باز بین ۲۰ تا ۳۰ میلیارد متر مکعب و حدود ۲۳ میلیارد متر مکعب آورد داشته است. ۱۰۰۰ میلیارد متر مکعب معادل آورد ۴۳ رودخانه کارون در پرآب ترین سال های آن است. عبور این میزان آب در اعماق زمین و خروج این میزان آب از دریای عمان در کدام گزارش کارشناسی و اثر علمی منتشرشده نشان داده شده است؟

وی تاکید می کند: به فرض که این میزان آب در سیستان و بلوچستان کشف شود، این آب دارای چه کیفیتی است؟ آیا حاوی فلزات سنگین نیست؟ آیا شوری آب جهت استفاده انسانی استاندارد است؟ هزینه استخراج آب از عمق ۳ تا ۵ هزار متری زمین چقدر است؟ چه میزان برق برای استخراج این میزان آب ضروری است؟ آیا آب ژرف از راه یک چاه قابل استحصال است یا هزاران چاه برای استخراج آب ژرف ضروری است؟ هزینه حفر هر چاه چقدر است؟ چاه فعلی تابحال چقدر هزینه در برداشته است؟ هزینه لازم برای انتقال آب به سایر نقاط ایران چقدر است (تا ۱۷۳ سال آب آشامیدنی ایران را تأمین کند)؟
گسل های پهن استان اصفهان ذخیره بسیار خوبی از آب گسلی ژرف دارند که قابل بهره برداری است و با جسارت اعلام می نماییم توانمندی مطالعات میدانی پتانسیل یابی آب های ژرف را در ایران و خصوصاً استان اصفهان داریم
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی می پرسد: ارزیابی اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی آب ژرف کجا صورت گرفته؟ توسط چه کسانی منتشر شده؟ و توسط کدام کارشناسان و نخبگان تأیید شده است؟ چه تضمینی هست که آینده آن چه امروز درباره آب ژرف گفته می شود، همان چیزی نباشد که امروز درباره سدسازی بیان می شود؟
فاضلی درانتها می گوید: هر تصمیم درباره آب، تصمیم درباره سرنوشت این کشور است. سیاست گذاری عرصه دل بستن به معجزه ها نیست، بلکه عرصه پاسخ گفتن به سؤالات بسیار و درافتادن با پیچیدگی های بسیار است. سیاست گذاری آب ژرف، ژرفای بسیار بیشتری مطالبه می کند.
با این همه هنوز خیلی از مسئولان مدام سخنان خودرا به وعده این آب نویافته زینت می دهند. حبیب الله دهمرده، نماینده مردم زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون در مجلس شورای اسلامی، اعتقاد دارد که آب های ژرف می تواند برای مردم این استان راهگشا باشد. پیشتر عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور باز با اشاره به پیشرفت در طرح حفاری چاه ژرف و «امکان برداشت ۱۰۰ هزار لیتر در ثانیه» از آب های زیرزمینی استان سیستان و بلوچستان اظهار داشته بود: این منابع می تواند مبدأ خوبی برای امیدبخشی به مردم و کشاورزان این استان باشد که به لطف خدا با ۱۰۰ درصد تکنولوژی داخلی این اقدام صورت گرفته است. مرتضی تیموری رئیس جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان هم گفته «گسل های پهن استان اصفهان ذخیره بسیار خوبی از آب گسلی ژرف دارند که قابل بهره برداری است و با جسارت اعلام می نماییم توانمندی مطالعات میدانی پتانسیل یابی آب های ژرف را در ایران و خصوصاً استان اصفهان داریم.»
محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه باز اخیراً نتایج در حوزه آب های ژرف را خوب و مثبت ارزیابی کرده و گفته استفاده از آب های ژرف را در دستور کار داریم.

کارشناسان بارها تاکید کرده اند که ایران مشکل کمبود آب ندارد که به دنبال منابع آب تازه باشیم، بلکه از مشکل مدیریت نابخردانه منابع آب رنج می برد. حالا باید مدتی انتظار کشید تا روشن شود راهکارهای معجزه آسا در دنیای کنونی امکان پذیر هستند یا نه و آیا کشوری که چند دهه با بدمصرفی و بی تدبیری در مدیریت منابع آب مواجه بوده، قادر می باشد با اتکاء به یک عامل، به شکلی معجزه آسا نجات یابد؟ آیا آب ژرف به فرض واقعیت داشتن خشکیدن تالاب ها و رودخانه ها، فرونشست زمین، ریزگردها، موج مهاجرت بر اثر خشکی، کوبیده شدن آبخوان ها و… را باز جبران می کند؟