از ذرات معلق تا ازن هجوم آلاینده ها به شهروندان تهرانی

به گزارش باغ من، تهران روزهایی خاکستری را پشت سر می گذارد. بار دیگر با سرد شدن و سکون هوا، آسمان پایتخت غبارآلود و نفس کشیدن سخت شده است. در حالی پایتخت نشینان در این شرایط زندگی می کنند که تنفس انواع و اقسام آلاینده ها صدمه های گاها جبران ناپذیری را برای سلامت آنان به دنبال دارد.

به گزارش باغ من به نقل از ایسنا، طبق تعریف عرضه شده در قانون هوای پاک، آلودگی هوا عبارت است از انتشار یک یا چند آلاینده شامل آلاینده های جامد، مایع، گاز، پرتوهای یونساز و غیر یونساز، بو و صدا در هوای آزاد، به صورت طبیعی یا انسان ساخت، به مقدار و مدتی که کیفیت هوا را به شکلی تغییر دهد که برای سلامت انسان و موجودات زنده، فرآیندهای بوم شناختی (اکولوژیکی) یا آثار و ابنیه زیان آور است و یا سبب از میان رفتن یا کاهش سطح رفاه عمومی شود ازاین رو ترکیبات و مواد مختلفی با حضور در جو می توانند بعنوان آلاینده هوا ذکر شوند.

به گفته زهره عبادتی – معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان تهران – برپایه مطالعات سیاهه انتشار که برای کلانشهرها انجام شده است در تهران ۵۹ درصد وسایل نقلیه و ۴۱ درصد منابع ساکن در انتشار آلودگی هوا نقش دارند. منابع ساکن باتوجه به این که آلاینده شاخص بخصوص در نیمه دوم سال ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است عموما واحدهای صنعتی، پالایشگاهی مراکزی هستند که در انتشار آلودگی هوا می توانند نقش داشته باشند.

بیشتر بخوانید: تأثیر ۵۹ درصدی وسایل نقلیه بر آلودگی هوای تهران

یکی از مشکلات کلانشهرهایی مانند تهران تردد وسایل نقلیه همچون ناوگان حمل و نقل عمومی فرسوده است. ایرج حشمتی – سرپرست معاونت محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست – فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی تهران را از اصلی ترین منابع انتشار آلاینده های هوای تهران می داند و معتقد می باشد شهرداری تهران باید توسعه و نوسازی حمل و نقل عمومی را با اولویت حمل و نقل پاک در دستور کار خود قرار دهد.

او به جمعیت ساکن ۹.۸ میلیونی و جمعیت شناور ۲.۸ میلیونی در تهران اشاره می کند و می گوید: مصرف بالای انرژی در تهران را نگران کننده است و باتوجه به تأثیر آن بر تشدید آلودگی هوا، لزوم برنامه ریزی جهت بهینه سازی مصرف انرژی و توسعه انرژی های تجدیدپذیر یکی از راهکارهای موثر در کاهش آلودگی هوا است.

بیشتر بخوانید: مصرف بهینه انرژی و توسعه تجدیدپذیرها از راهکارهای موثر در کاهش آلودگی هوا است

بر اساس گزارش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، مطالعات و رهنمودهای سازمان ها و نهادهای معتبر بین المللی نشان میدهد برخی آلاینده ها باتوجه به میزان تولید و انتشار همینطور بر حسب میزان صدمه های مربوطه بعنوان آلاینده معیار معرفی شده اند که در بیشتر شهرهای مهم دنیا همواره مورد اندازه گیری و پایش قرار می گیرند. در شهر تهران هم بیشتر از دو دهه است که فرایند پایش کیفیت هوا به انجام می رسد و آلاینده های گازی منواکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن، دی اکسید گوگرد و ازن در کنار ذرات معلق کوچکتر از ۱۰ میکرون در این بین قرار داشته است البته بیشتر از یک دهه هم است که آلاینده ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون مورد پایش قرار می گیرد.
آلاینده های هوای تهران
آلاینده های هوا از نظر منشأ و اثرات بهداشتی بسیار مختلف هستند و بررسی تمامی آنها عملا غیر ممکن است ازاین رو عمدتا گروهی از آلاینده های هوا به نام آلاینده های معیار شامل منواکسید کربن، ازن، ذرات معلق، دی اکسید نیتروژن و دی اکسید گوگرد، باتوجه به اثرات بهداشتی و گستردگی منابع انتشار آنها در اندازه گیری های مداوم مورد سنجش قرار می گیرند. بعنوان نمونه ازن آلاینده ای ثانویه است که بر اثر واکنش شیمیایی ترکیبات آلی فرار و اکسیدهای نیتروژن درحضور نور خورشید تولید می شود.

ذرات معلق براثر انتشار مستقیم و یا واکنش های شیمیایی ایجاد می شوند. عمده ترین منابع انتشار این آلاینده شامل احتراق سوخت، خودرو ها و ماشین آلات دیزلی فاقد فیلتر دوده،، فرآیندهای صنعتی، کشاورزی و انتشار از اگزوز، لنت، لاستیک و… خودرو ها می شود.

دی اکسید نیتروژن بر اثر احتراق سوخت از وسایل نقلیه، واحدهای تولید برق، صنایع، بویلرها همینطور سوزاندن چوب تولید می شود.

منوکسید کربن ناشی از احتراق سوخت بخصوص در وسایل نقلیه موتوری فرسوده و فاقد فناوری حذف آلاینده ها است.

دی اکسید گوگرد هم به سبب احتراق سوخت بخصوص سوخت هایی با گوگرد بالا، فرآیندهای تولید برق و صنایع و منابع طبیعی مانند آتشفشان تولید و منتشر می شود.
جزییات آلودگی هوای تهران و تبعات آن
بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در جدید ترین گزارشی که توسط مرکز تحقیقات آلودگی هوای پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال ۱۴۰۰ تهیه شده است، وضعیت آلودگی هوای شهر تهران با بهره گیری از داده های سنجش شده توسط ایستگاه های پایش متعلق به شرکت کنترل کیفیت هوا به تفکیک آلاینده های مختلف طی سالهای ۱۳۹۰ الی ۱۳۹۹ بررسی شده و وضعیت تغییرات غلظت سالانه و تعداد موارد تخطی غلظت روزانه از حدود رهنمود جدید سازمان بهداشت جهانی و استاندارد ملی برای هر یک از آلاینده ها عرضه شده است.

این بررسی نشان میدهد وضعیت کیفیت هوا از منظر آلاینده ازن، ذرات معلق کمتر از ۲.۵ و ۱۰ میکرون و دی اکسید نیتروژن طی ۱۰ سال منتهی به ۱۳۹۹ از مقادیر مجاز رهنمود سازمان بهداشت جهانی فراتر رفته است و ساکنان شهر تهران مواجهه بالایی با این آلاینده ها داشته اند.

همچنین در این گزارش نتایج مطالعات اثرات آلودگی هوا بر سلامت شامل برآورد تعداد موارد مرگ و دلایل مرگ منتسب به آلاینده های هوا، برآورد تعداد سالهای از دست رفته کل و سالهای مولد از دست رفته منتسب به آلاینده های هوا توسط نرم افزار +AirQ برای شهر تهران در سال ۱۳۹۹ و خسارات اقتصادی منتسب به آلاینده های هوا با بهره گیری از دو رویکرد ارزش آماری زندگی و ارزش یک سال زندگی محاسبه شده است.

در این مطالعه تعداد مرگ منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون برای گروه سنی ۳۰ سال به بالا در برخورد بلندمدت برای شهر تهران طی سال ۱۳۹۹ بر مبنای استاندارد ملی، در حدود ۴۱۲۲ مورد برآورد شده که با افزایش سن این سهم بالا رفته است.

همچنین خسارات اقتصادی ناشی از موارد مرگ منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون هوای آزاد در شهر تهران در سال ۱۳۹۹ بر مبنای رویکرد ارزش آماری زندگی حدود ۱.۶ میلیارد دلار برآورد شده که این میزان خسارت نشان دهنده اثر قابل توجه آلودگی هوا بر سلامت و اقتصاد ساکنان شهر تهران است.

نکته کلیدی این رقم کلان خسارت آن است که درصورتی که این مبلغ به جای هزینه کرد برای درمان و خسارت های وارده، در جهت جلوگیری از انتشار آلاینده ها استفاده شود، علاوه بر کنترل نتایج مرگ و بیماری منتسب، منجر به بهبود کیفیت زندگی به شکل پایدار و اصولی خواهد شد.

مطالعات انجام شده در این تحقیق نشان داده است، طی سال ۱۳۹۹ درحدود ۷۹۶۵ مورد مرگ برای افراد بالای ۳۰ سال در برخورد طولانی مدت با غلظت های بیشتر از ۲۰ میکروگرم بر مترمکعب آلاینده دی اکسید نیتروژن رخ داده است. این عدد برای آلاینده ازن در کلیه گروههای سنی در حدود ۷۳ مورد بوده است.
تاثیر آلودگی هوا بر سلامت انسان
مجموعه وسیعی از تحقیقات موجود به صورت قطعی نشان داده که قرارگیری در معرض آلودگی هوا به صورت کوتاه مدت از چندروز تا یک هفته و طولانی مدت از ماه ها تا سال ها می تواند تاثیرات جدی بر سلامتی داشته باشد. بار بیماریهای در رابطه با آلودگی هوا قابل توجه و این معضل زیست محیطی سهم بالایی از مرگ ومیرهای ناشی از بیماریهای مهم در سرتاسر جهان را به خود مختص کرده است.

آلاینده ازن سبب کاهش عملکرد ریه و افزایش علایم تنفسی مانند سرفه، تنگی نفس، تشدید آسم و سایر بیماریهای ریوی، افزایش استفاده از دارو، مراجعات و پذیرش بیمارستانی، اورژانس و مرگ ومیر زودرس می شود.

مواجهه کوتاه مدت با ذرات معلق کمتر از ۲.۵ و ۱۰ میکرون می تواند منجر به تشدید علایم بیماریهای قلبی ریوی و علایم تنفسی، افزایش احتیاج به استفاده از دارو و پذیرش بیمارستانی شود. مواجهه
طولانی مدت عامل مرگ ومیر زودرس و تشدید بیماریهای قلبی و ریوی است.

دی اکسید نیتروژن سبب تشدید بیماریهای ریوی، افزایش مراجعات و پذیرش بیمارستانی، اورژانس و افزایش صدمه پذیری و استعداد مبتلا شدن به عفونت های ریوی می شود.

منوکسید کربن هم باعث کاهش اکسیژن رسانی به بافت ها و اندام های مختلف بدن، تشدید بیماریهای قلبی و درد قفسه سینه، افزایش مراجعات و پذیرش بیمارستانی می شود.

دی اکسید گوگرد هم تشدید آسم و افزایش علایم تنفسی، کمک به شکل گیری و تشدید علایم و اثرات بیماریهای ریوی را به دنبال دارد.

به گزارش باغ من به نقل از ایسنا، کاهش استفاده از سوخت های فسیلی و اولویت دادن به سرمایه گذاری بر سوخت های پاک و بدون کربن سلامت، رفاه انسان و محیط زیست را بیشتر می کند. دنیای با هوای پاک برای همه، دنیایی است که در آن همه شانس بیشتری برای شکوفایی دارند.