۱۵ نکته درباره کوهستان ها

به گزارش باغ من با عنایت به این که ایران کشوری خشک و نیمه خشک است و بیشتر آب خویش را از راه کوه ها تأمین می کند، به نکاتی درباره کوهستان ها پرداخته شده است.

به گزارش باغ من به نقل از ایسنا، کوه ها از جنبه های مختلفی چون پوشش گیاهی، تعدیل آب و هوا و معادن از اهمیت خاصی برخوردارست. در ادامه به ۱۴ نکته درباره کوه های کشور پرداخته شده است.

* بنابر تعاریف جهانی، «کوه» سه خاصیت دارد که شامل ارتفاع، شیب و دامنه جغرافیایی است یعنی هر منطقه ای که این سه شاخص را دارا باشد، کوهستان نامیده می شود. اما شاخص دیگری که می توان برای کوه در نظر گرفت تغییرات دمایی است که با تغییر ارتفاع هم راه است بطوریکه با افزایش ارتفاع از دمای هوا کم می شود و در ارتفاعات هوا سردتر و امکان دوام برف بیشتر است و این مساله موجب به وجود آمدن یخچال ها و برف چال های طبیعی در ارتفاعات می شود که منابع آب شیرین هستند.

* ایران روی کمربند خشک دنیا قرار دارد اما از مزیت طبیعی کوهستان ها برخوردارست که حدود نیمی از سطح کشور را در بر می گیرند و مهم ترین منابع تامین کننده آب شیرین هستند.

* ایران در مجموع ۱۷ هزار هکتار پهنه دریافت و انباشت برف دارد که به نظر عدد قابل توجهی می آید اما وقتی به مساحت کل کشور یعنی یک میلیون و ۶۸۰ هزار کیلومتر مربع تقسیم شود، می بینیم آنچنان عدد بالایی نیست بدین سبب این مسئله نخستین و اصلی ترین آگهی است که باید در جهت حفظ و مدیریت منابع آبی خود تلاش نماییم تا بتوانیم از برف انباشته شده در ارتفاعاتمان به درستی استفاده نمائیم.

* دو عامل کلیدی طبیعی یعنی بیابان و کوهستان در فلات ایران حاکم است که مجاورت این دو سیستم شرایط اقلیمی ایران را رقم زده و موجب ایجاد تنوع آب و هوایی، تنوع زیستی و زیست بوم های متنوع در کنار یکدیگر شده است و بنا بر این ایران را بعنوان کشور “چهار اقلیم” می شناسند.

* دو سلسله جبال اصلی ایران یعنی البرز و زاگرس با بیش از ۳۰۰۰ متر ارتفاع به دلیلهای مختلفی همچون تنوع زیستی، دانش بومی، فرهنگ و… اهمیت بسیاری دارند.

* زاگرس طولانی ترین رشته کوه ایران است که از شمال غرب به شکل یک قوس بزرگ تا مناطقی از جنوب و جنوب شرق کشور ادامه دارد. عرض برخی مناطق زاگرس مرکزی به بیش از ۴۰۰ کیلومتر می رسد و از مرتفع ترین کوه های آن می توان به رشته کوه های «دنا»، «زردکوه» و «اُشترانکوه» اشاره نمود که همگی بیش از ۴۰۰۰ متر ارتفاع دارند. بیشترین حجم بارندگی کشور در ارتفاعات زاگرس رخ می دهد.

* کوه دماوند، بعنوان بلندترین قله کشور که در رشته البرز قرار دارد علاوه بر دارا بودن ارزش های طبیعی، از نظر تاریخی و فرهنگی نیز باارزش است و نام این قله زیبا در داستان هایی همچون زال و سیمرغ، فریدون و آرش کمانگیر وجود دارد. علم کوه از نظر جاذبه های کوهنوردی بسیار خاص است و مجموعه ای از دیواره ها و ارتفاعات مختلفی در این کوه دیده می شود که نه فقط برای کوهنوردان ایرانی بلکه برای کوهنوردان دنیا نیز دارای جذابیت است. کوه سبلان نیز جزو معدود کوه های دنیاست که دریاچه معروف آن چشم انداز بسیار زیبا و منحصر به فردی دارد.

* رشته کوه های پراکنده دیگری مانند «شیرکوه» و «الوند» در بخش های داخلی ایران وجود دارند که حیات، معیشت و کارهای کشاورزی مردم به آن وابسته است. این کوه ها علاوه بر تامین آب شیرین مناطق و شهرهای اطراف موجب تعدیل آب و هوا می شوند. بعنوان مثال شیرکوه، منبع تامین آب شهر یزد است که در مجاورت کویر و منطقه کاملا خشک قرار دارد.

* برمبنای تحقیقات « سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد» (فائو) کوهستان های جهان در طبقه بندی های مختلف همچون کوه های مناطق خشک و کوه های مناطق مرطوب قرار دارند. کوهستان های کشور ما جزو کوه های خشک هستند و بدین جهت اهمیت آنها برای ما دوچندان می شود چونکه اگر این کوهستان ها را نداشتیم سرتاسر فلات ایران می توانست یک بیابان خشک مانند بخش هایی از کشور لیبی و مصر که کوهی ندارند، باشد.

* تنوع زیستی یکی دیگر از مزیت های کوهستان ها است که به سبب رطوبت بیشتر مناطق کوهستانی، قابلیت رشد و نمو گیاهان در کوهستان ها بهتر است و به سبب وجود کمربندهای ارتفاعی مختلف در کوه ها، این نواحی از تنوع زیستی بالایی برخوردار می باشند. در کمربندهای ارتفاعی مختلف به سبب تفاوت نوع خاک، جهت جغرافیایی، میزان رطوبت و… تنوع زیستی غنی ای به وجود آمده است و تمام این عوامل موجب می شوند که در یک محدوده نسبتا کوچک از کوه ها انواع و اقسام گیاهان رشد کنند.

* حدود ۲۵ درصد جنگل های دنیا کوهستانی هستند این درحالیست که بیشترین جنگل های ایران در کلاس جنگل های کوهستانی قرار دارند. جنگل های بلوط در کوه های زاگرس به حفظ منابع آب و خاک کمک می کنند و جنگل های هیرکانی رشته کوه البرز از نظر تنوع گونه ای ارزش جهانی دارند.

* در ایران تابحال ۸۰۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده که نزدیک به ۱۷۰۰ گونه اندمیک و منحصر به فرد ایران هستند و رویشگاه آنها مناطق مرتفع و کوهستانی است؛ همین طور مراتع کوهستانی، علوفه میلیون ها راس دام را تامین می کنند که در تامین مواد لبنی و پروتئینی انسان ها اهمیت دارند. پوشش گیاهی کوه ها همین طور موجب نفوذ آب و تقویت منابع آب زیرزمینی می شوند و از وقوع سیل جلوگیری می کنند. در صورت تخریب پوشش گیاهی در کوه ها، آب در سطوح شیب دار جریان پیدا می کند و سبب فرسایش شدید خاک، وقوع سیل و دیگر خسارات می شود.

* کوه ها منبع معادن خیلی از جمله سنگ و فلز هستند. نمی توان گفت از هیچ معدنی بهره برداری صورت نگیرد چون کار، معیشت و برخی مسائل اقتصادی کشور به معادن وابسته است. بهره برداری از معادنی که به لحاظ زیست محیطی حساس یا باارزش هستند، مجاز نیست بدین سبب معادن باید قبل از آغاز عملیات استخراج بررسی شوند، گرچه همین بررسی های اولیه نیز تخریب زیادی را به کوهستان ها وارد میکند.

* کوهستان ها را از نظر فرسایش و فشارهای وارده به آن می توان به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول کوه هایی هستند که در نزدیکی و حاشیه شهرها قرار دارند که بیشترین فشار را از ناحیه جمعیت و تغییر کاربری تحمل می کنند. دسته دوم کوه ها و قله های منحصربه فرد شامل کوه های «دماوند»، «سبلان» و «علم کوه» می شوند و دسته سوم سایر کوهستان های کشور هستند که کمتر دست خورده اند. این دسته دور از دسترس و پراکنده هستند بدین سبب فشار نسبتا کمتری به آنها وارد شده راست.

*جاده کشی، چرای بی رویه دام، بهره برداری از معادن، تخریب پوشش گیاهی، فرسایش خاک، علف چینی و کندن بوته ها و حضور توریست از دلیلهای تخریب و نابودی کوهستان ها هستند.