کلاف سردرگم ارزیابی اثرات محیط زیستی چگونه باز می شود؟

به گزارش باغ من ارزیابی اثرات محیط زیستی پروژه های مختلف یکی از مواردی است که همواره متولیان امر با آن سر و کار داشته اند. دبیر شبکه ملی تشکل های مردم نهاد محیط زیست ومنابع طبیعی کشور شفافیت، پاسخگویی، آگاهی بخشی و مشارکت ذی نفعان را جزو اصول بنیادین ارزیابی اثرات محیط زیستی می داند. به اعتقاد رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو هم لازم است که به آرای مردمی حتی از نظرات کارشناسی ارزیابی بیشتر اهمیت داده شود.

به گزارش باغ من به نقل از ایسنا مریم عاشق معلا – پژوهشگر ارزیابی اثرات محیط زیستی – در همایش کلاف سردرگم ارزیابی اثرات محیط زیستی در ایران – که از جانب مدرسه توسعه پایدار دانشگاه شریف برگزارشد – با نگاهی گذرا به تاریخچه ارزیابی اثرات محیط زیستی در ایران(EIA)، اظهار نمود: با عنایت به مطالعه سیر تحول قوانین کشور در حوزه ارزیابی، مصاحبه های انجام یافته و مطالعات کتابخانه ای مواردی مانند در نظر نگرفتن آمایش سرزمین و ارزیابی راهبردی محیط زیست(SEA) در روند تصمیم گیری های توسعه، فهم نادرست از EIA، ضعف در قوانین، روابط مالی فساد آور و مشکلات ساختاری و نبودن ظرفیت های مناسب سازمان همچون مهمترین صدمه های اثرات محیط زیستی در ایران است.

در ادامه این همایش محمد الموتی – دبیر شبکه ملی تشکل های مردم نهاد محیط زیست ومنابع طبیعی کشور – ضمن بیان اینکه شفافیت، پاسخگویی، آگاهی بخشی و مشارکت ذی نفعان جزو اصول بنیادین ارزیابی اثرات محیط زیستی هستند، خاطرنشان کرد: پروژه ها زمانی دارای کارکرد درست هستند که همه ذینفعان بدانند قرار هست چه اتفاقی در خلال این پروژه رخ دهد ازاین رو باید مشارکت در سطوح مختلف ذی نفعان شکل بگیرد.

وی افزود: نگاه محلی و منطقه ای نهاد قانون گذاری در این حوزه مخل شفافیت است و در دسترس نگذاشتن اطلاعات محیط ­زیستی ادارات و سازمان های مختلف هم مغایر قانون دسترسی آزاد به اطلاعات است.

در ادامه مصطفی تسبندی – رئیس توسعه پایدار معاونت HSE وزارت نفت – ضمن اشاره به اینکه قلب یک گزارش ارزیابی گزینه های جایگزین معرفی شده در پروژه و مغز آن مشارکت عمومی است، اظهار داشت: در ایران هنوز به مرحله عمل در این حوزه نرسیده ایم.

تسبندی با اشاره به اینکه گزارشات فعلی ارزیابی محیط زیستی حداقل کیفیت لازم را ندارند، اضافه کرد: مشاوران ارزیابی ما به سمت مسائل فنی پیش نرفته و با آسان شدن مسیر ثبت شرکت های مشاوره ارزیابی، کاهش سطح کیفی در مشاوران رخ داده و در نتیجه سطح بندی مشاوران بی مفهوم شده است.

در قسمتی دیگر از این همایش مجید مخدوم -رئیس هیات مدیره انجمن ارزیابی و از بنیانگذاران فرآیند ارزیابی اثرات محیط زیستی پروژه ها در کشور – خاطرنشان کرد: مبحث مهم پایش در محیط زیست یا صورت نمی گیرد و یا بسیار ضعیف است.

وی تصریح کرد: لازم است که برنامه های پایش توسط ادارات کل و استانی در نظر گرفته شود و از جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، هیدرولوژی و شیمیایی و… با زمان بندی صحیح انجام گیرد همینطور پایش زیست محیطی نیازمند تشکیلات سازمانی، برنامه زمان بندی و بودجه بندی است و سازمان حفاظت محیط زیست در این حوزه مناسب عمل نکرده است.

امین صدرنژاد – دبیر اتحادیه صنایع بازیافت ایران – اظهار داشت: مشارکت، شفافیت، پاسخگویی، انعطاف پذیری، کارآمدی و قانون محوری لازمه حکمرانی خوب است که در ساز و کار حاکم بر فرآیند ارزیابی اثرات محیط زیستی ایران بسیار ضعیف است.

به گفته وی مشکلات فرآیندهای دریافت مجوز برای راه اندازی واحدهای صنعتی با ناکارامدی، بخش خصوصی را ضمن تحمیل زیان تشویق به قانون گریزی می کند.

در بخش دیگری از این نشست فرزاد علیزاده – فعال محیط زیست و نماینده ستاد مردمی نجات آشوراده – با اشاره به دستورالعمل تهیه طرح مدیریت مناطق تحت حفاظت، آشوراده را فاقد ظرفیت ایجاد تفرجگاه گسترده یا متمرکز دانست و اظهار نمود: گزارش ارزیابی این طرح آنرا طرحی بسیار مخرب دانسته است.

هامون طهماسبی – مدیر برنامه مدرسه توسعه پایدار دانشگاه شریف – هم ضمن اشاره به گسترش مطالبات بخش های مختلف جامعه برای پرداختن به ارزیابی اثرات مختلف محیط زیستی، اجتماعی، فرهنگی، سلامت و حتی امنیت در طرح های توسعه خاطرنشان کرد: ساز و کار فعلی حاکم بر فرآیند ارزیابی اثرات محیط زیستی، محیط زیست را آخرین مرحله از بررسی اثرات و دریافت مجوزهای لازم می بیند.

طهماسبی افزود: ما نیاز داریم با تغییری بنیادین به سمت نظامی یکپارچه از ارزیابی در حوزه های مختلف حرکت نماییم. درحال حاضر گزارشات ارزیابی محیط زیستی به شکل ناقص و بدون نیروی تخصصی به ارزیابی نتایج اجتماعی می پردازد که این مورد یک مشکل اساسی و موازی کاری با اتفاقاتی است که در حوزه ارزیابی اثرات اجتماعی در قوانینی مانند پیوست اجتماعی در حال رخ دادن است.

در بخش دیگری از این همایش محمد درویش – رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو – با تاکید بر مساله مشارکت مردمی در فرآیند ارزیابی زیست محیطی، اظهار داشت: مردم هرگاه به همه اطلاعات مورد نظر دسترسی داشته باشند مشارکتِ مفید خواهند داشت ازاین رو لازم است که به آرای مردمی حتی از نظرات کارشناسی ارزیابی هم بیشتر اهمیت داده شود.

سمیه رفیعی – رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی – هم اظهار: متاسفانه در ایران توجه کمی به مساله ارزیابی اثرات محیط زیستی شده است همینطور آمایش سرزمین در طول سالیان گذشته به شکلی شعارگونه پیش رفته و برنامه اقدام و عمل مناسبی برای آن نداشته ایم.

رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی ضمن بیان اینکه ما گرفتار بحران هایی هستیم که حاصل بی تدبیری های مطالعات پیشین است، اظهار نمود: البته مشکلات اقلیمی و… سبب توجه همگانی به مبحث ارزیابی اثرات زیست محیطی و آمایش سرزمین شده است و دیگر فرصت آزمون و خطا در این حوزه نیست.

در ادامه این همایش الهه سلیمانی – عضو مرکز پژوهش های مجلس – ضمن اشاره به مساله ارزشگذاری اقتصادی محیط زیست خاطرنشان کرد: از قانون برنامه چهارم به این مورد اشاره شده بود که زمینه ارزیابی کمی فراهم گردد.

محمد الموتی – دبیر شبکه ملی تشکل های مردم نهاد محیط زیست ومنابع طبیعی کشور – هم توجه به مطالبات سازمان یافته مردمی را لازمه اثربخشی قوانین دانست و در دسترس گذاشتن گزارشات به روز شده ارزیابی اثرات را یکی از الزامات بنیادین برای اصلاح این مورد در ایران ذکر کرد.

وی با عرضه شواهدی از مکاتبات شبکه ملی تشکل های محیط زیست و منابع طبیعی با دستگاه های دولتی نشان داد که امتناع جدی از شفافیت در این عرصه بر خلاف قوانین جاری کشور وجود دارد.

در آخر هامون طهماسبی – دبیر همایش – با انتقاد از عدم حضور نمایندگان سازمان محیط زیست و دفتر ارزیابی محیط زیست در این رویداد علیرغم دعوت قبلی و چندین باره اظهار داشت: این مورد شاهدی بر وجود مساله جدی در حکمرانی محیط زیست و مسائل ساختاری سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه ارزیابی است که لزوم تحولات جدی در این حوزه را بر ما گوشزد می کند.